BELGISCHE VERSUS NEDERLANDSE JIHADSTRIJDERS: WAAROM DOEN ZE HET?

Het Belgische terrorismeproces tegen Sharia4Belgium & Cie

Op 29 september 2014 start in het zwaar bewaakte paleis van justitie in Antwerpen het proces tegen de als een terreurbeweging omschreven Sharia4Belgium van leider Fouad Belkacem (pseudoniem Abu Imram), een failliete garagist uit het Boom. Er moeten 46 personen terecht staan, op vier “bekeerlingen” na, allemaal allochtonen van de tweede, derde of vierde generatie. Van hen komen 20 uit Antwerpen, 12 uit Vilvoorde, 10 uit het Brusselse, 1 uit Sint-Niklaas en 1 uit Maaseik. Er staan ook twee Nederlanders terecht. Van de opgeroepen verdachten kunnen er tien niet verschijnen: negen daarvan zijn met quasi zekerheid gesneuveld, één is allicht omgekomen bij een zelfmoord-aanslag. Een elfde gesneuvelde is de 19-jarige Abdellah Nouamane, beter bekend als Abu Jihad. Ook hij staat terecht, hoewel hij zes dagen voor de opening van het proces omkwam. Amper negen beklaagden verschijnen op de eerste zitting. Liefst 27 anderen vechten nog in Syrië, de meeste voor het al-Nusra Front of voor de Islamitische Staat. Onder de beklaagde Syriëgangers één enkele vrouw: Nora Verhoeven die met haar partner Tarik Taketloune en diens broer Elias naar Syrië is vertrokken. Twee andere vrouwen staan terecht voor problemen met de politie.

Van de vier broederparen die terechtstaan is er telkens één overleden:

(1) voor Elias en Houssein Elouassaki is dat Houssein (een derde broer, die in Vilvoorde bleef, Abdelouafi, kwam eind mei 2013 in Brussel om in een motorongeval);

(2) voor Mohamed en Soufiane Mezroui is dat Soufiane;

(3) voor Ali en Said El Morabit is dat Said;

(4) voor Elias en Tarik Taketloune is dat Tarik.

(5) Van de drie broers Mohammed, Khalid (die wegens te jonge leeftijd niet terecht staat) en Abdelazziz Bali is enkel nog die laatste in leven. Ook hun neef Brahim Bali staat terecht.

Meer dan de helft van de beklaagden werd verraden door de 19-jarige Jejoen Bontinck, die door zijn vader Dimitri Bontinck – een gewezen militair – uit Syrië werd teruggehaald, en door Elias Taketloune, die zelf één of meerdere onthoofdingen op zijn actief zou hebben, maar die zichzelf, net als Jejoen, als een soort welzijnswerker voordoet. Het valt ook op dat de openbare aanklager verrassend mild zal zijn voor beide verklikkers. Tegen Elias Taketloune zal Ann Fransen maar tien jaar eisen. En dat twee Antwerpse jihadstrijders de economiestudent Mohamed Bali hebben vermoord toen hij huiswaarts wilde keren, zonder dat het onderzoek uitwees om wie het ging, doet bij de oningewijde burger – die blijkbaar niet weet dat er straks nog een proces volgt voor begane misdaden in Syrië – wel wenkbrauwen fronsen.

Sharia4Belgium is een groep fundamentalisten die jongeren heeft aangezet om in Syrië te gaan meevechten aan de zijde van moslimextremisten. Eigenlijk is Sharia4Belgium een soort filiaal van Islam4UK van Anjem Choudary, de Britse haatpredikant die oproept tot een strijd tegen de westerse beschaving en die daarom zeven maanden gevangen werd gezet. Belkacem begint met een handvol volgelingen in puur provocatieve stijl en haalt voor het eerst de pers als hij op 1 april 2010 een lezing van de schrijver Benno Barnard komt verstoren. Wat hij uitkraamt klinkt in de oren van de westerse burger als krankzin: hij wil van België een islamstaat maken waarbij onze rechtsboeken moeten worden vervangen door een salafistische lezing van de Koran en waarbij vrouwen voortaan op straat in een alles verhullende nikab moeten rondlopen. Het duurt nog tot 2012 alvorens het gerecht tegen de zonderling een onderzoek start. 

Hem wordt nu verweten dat hij met straatpreken tientallen jongeren – ook prille bekeerlingen – ertoe heeft aangezet in Syrië te gaan meestrijden met terroristische groepen. Ondertussen is de Nederlandse Volkskrant niet te spreken over het lucratieve handeltje dat de gewezen militair Dimitri Bontinck heeft opgezet. Hij beroemt zich er op dat hij uitstekende contacten heeft met IS – niet onmiddellijk iets om op je naamkaartje te zetten – en dat hij mits betaling van een voorschot van 5.000 euro weggelopen Syriëstrijders terug thuis kan brengen. Zijn enige referentie is dat hij zijn zoon Jejoen uit Syrië wist terug te halen. De Nederlandse terrorisme deskundige Edwin Bakker neemt daar aanstoot aan. Bontinck en zijn zoon hebben ondertussen het Belgisch gerecht en de pers een rad voor de ogen gedraaid door te laten uitschijnen dat Jejoen in Syrië eerder een soort weldoener was dan een mislukte terrorist.

Niet behandeld op het Antwerpse terrorismeproces

Het doet ook raar opkijken dat de gestoorde Michaël Delefortrie uit Merksem (in chats ook Abu Younnesbelg Abdullah) wél voor de rechter moet staan maar niet zijn Nederlandse geestelijke leider en ronselaar Maiwand al-Afghani van wie de extremist Delefortrie een pupil was. Nog vreemd is dat de dubieuze broer Abu Achraf (bestaat die wel?) van Fouad Belkacem die Delefortrie in Syrië heeft binnengeloodst (stelling van de Nederlandse Mediawerkgroep Syrië, kortweg MNS) niet voor de rechter staat. Nochtans ronselde hij met de ondertussen geliquideerde Abu Jihad – in werkelijkheid Abdellah Nouamane – talrijke Belgen en Nederlanders om in Syrië te gaan meestrijden met of IS of het Front al-Nusra. Van de Leidse Syriëganger Mohamed Ibn Rida en van de Arnhemse Marouane Boulahyani staat vast dat de jonge Abu Jihad hen naar Syrië wist te smokkelen. In feite was het Nederlandse Sharia4Holland weinig meer dan een filiaal van Sharia4Belgium. Veel wijst er op dat de Nederlandse AIVD (Algemene Inlichtingen en Veiligheidsdienst) minder accuraat tewerk gaat dan de Belgische Staatsveiligheid en dat de uitwisseling van informatie tussen die twee mank loopt.

Wat op het proces in Antwerpen niet uit de verf komt is (1) hoe extremistische families fondsen overmaken aan al-Nusra en IS, en (2) hoe al-Nusra en IS verschuldigde “lonen” doorstorten aan achtergebleven familieleden van jihadstrijders. Volgens MNS verloopt de transfer van fondsen via de geldkanalen Western Union en MoneyGram met als aankomstpunt (bij stortingen aan IS of al-Nusra) of vertrekpunt (bij stortingen van IS of al-Nusra) een wisselkantoor in Turkije. Spil van dat wisselkantoor is de 38-jarige Syriër Mohamad al-Saeed al-Hmdan. Hij fungeert als bankier voor jihadstrijders van IS in Aleppo, ar-Raqqah en al-Bab. Bij het ronselen van westerse fundamentalisten voor Syrië bezorgt hij de nieuwkomers een klein startkapitaal van 300 tot 500 euro. Een tijd lang is Abu Jihad – aldus MNS – de tussenpersoon geweest bij de geldelijke transacties.

Op de tweede dag van het proces eist de openbare aanklager tegen acht beklaagden – onder wie Fouad Belkacem, Icham Chaïb en de reeds gesneuvelden Feisal Jamoun en Noureddine Aboallal – vijftien jaar cel en boetes tot 30.000 euro. Tegen tien beklaagden wordt tien jaar cel geëist (onder meer tegen Elias Taketloune). Van zes beklaagden wordt acht jaar cel geëist. Drie van de vier poldermoslims – Brian De Mulder, Nora Verhoeven en Michaël Delefortrie – horen slechts vijf jaar eisen. De laagste eis voor zij die naar Syrië trokken, vier jaar en zesduizend euro boete, is voor tipgever Jejoen Bontinck. Zijn vader begrijpt niet dat de openbare aanklager zoiets durft eisen nadat Jejoen zo voorbeeldig heeft meegewerkt met de speurders. Moet hij straks dan ook nog een standbeeld krijgen? Of zijn verklikkers daar niet populair genoeg voor?

Welke logica volgt de openbare aanklager?

Op 8, 13 en 21 oktober 2014 vragen de advocaten van de verdediging telkens vrijspraak voor hun cliënt, meestal gesteund op het besluit dat niet kan worden hard gemaakt dat Sharia4Belgium een terroristische organisatie is. In het geval van Jejoen Bontinck komt daar nog “onweerstaanbare dwang” bij. Hij stelt zich in zijn rol als slachtoffer (en verklikker) van Belkacem & Cie zelfs burgerlijke partij. Ook voor Belkacem vragen zijn drie advocaten de vrijspraak. Het dossier van de in de Gentse gevangenis opgesloten Hakim Elouasakki – die met zijn broer Houssien naar Syrië trok – wordt afgesplitst omdat hij een granaatscherf in het hoofd kreeg en omdat het onduidelijk is of hij al dan niet toerekeningsvatbaar is. Hij bekende onder dwang een “ongelovige” te hebben doodgeschoten, en wel op een erg knullige manier. De advocaten van de verdediging krijgen spreekverbod met de pers en dit desnoods tot de zaak in Cassatie wordt behandeld. Er was grote belangstelling van de buitenlandse pers, zij het meer de eerste dag dan op volgende dagen.

Voor de oningewijde valt er moeilijk enige logica in de geëiste straffen te bespeuren. Hoe komt het bijvoorbeeld dat tegen Fouad Belkacem die niemand onthoofd heeft, niemand gemarteld, geen mensen heeft geëxecuteerd, en geen gijzelaars heeft afgeschoten, 15 jaar wordt geëist en slechts 10 jaar voor Houssein Elouasakki die er altijd als de kippen bij was om strootje te trekken wie een “ongelovige” mocht onthoofden, die mensen aan de lopende band heeft geëxecuteerd, en die berucht was om zijn martelpraktijken? En waarom wordt van Elias Taketloune die meerdere executies afrondde ook maar 10 en geen 15 jaar geëist? Is dit zijn beloning omdat hij zoveel anderen aan de galg heeft gepraat? En waarom wordt van Zakaria Asbai die deelnam aan executies en gijzelnemingen maar 8 jaar geëist? Zelfde met de kickbokser van Tsjetsjeense oorsprong uit Vilvoorde, Magomed Saralapov die mensen onthoofd heeft en geëxecuteerd, van wie maar 8 jaar wordt geëist? De brave burger begrijpt er niets van als de media niet duidelijk maken dat er voor de misdaden in Syrië gepleegd straks nog een tweede proces volgt. De pers had hier beslist duidelijker in kunnen zijn.

Ook moet men de rol van Sharia4Belgium niet overdrijven. Van de 340 Belgen die naar Syrië zijn afgereisd zijn er volgens onderzoek van Pieter van Ostaeyen maar 59 die direct of indirect door Sharia4Belgium werden geronseld. Minstens evenveel werden er geronseld door de 68-jarige sjeik Bassam ar-Rahman al-Ayashi uit Molenbeek die nog vervolgd moet worden. Als vader van twaalf kinderen, die in Syrië een zoon en een aangenomen zoon verloor, trok hij een paar keer naar de Levant. Over zijn groepering van radicale moslims, Ahl al-Bayt, wordt nagenoeg niet gesproken. En toch gaat het in samenwerking met de plaatselijke Suqur as-Sham over een militie van 500 man die deel uitmaakt van het Islamic Front. Of is dat minder erg omdat dit gematigde rebellen zijn die tegen ISIS vechten? Als dit zo is, begeeft de openbare aanklager zich dan niet op glad ijs, omdat politieke overwegingen dan blijkbaar een rol kunnen spelen bij het bepalen van de strafmaat?

Wat drijft moslims om hun land te ruilen voor een Syrië vol bommen?

In een verweerschrift naar aanleiding van het Antwerpse proces stelt de voor het overige werkelijkheidsvreemde Fouad Belkacem een interessante vraag: “Wat is de reden van het vertrek van Syriëstrijders? De Belgische politici, media en justitie hebben de illusie gecreëerd dat er ronselaars zijn die jongeren brainwashen om hen uiteindelijk naar conflictgebieden te sturen. (…) Hoe kunnen ze anders na de islamofobe, racistische en discriminerende houding van de Belgische staat? Dachten de islambashers nu echt dat niqaabverbod, hoofddoekenverbod en alle andere maatregelen die moslims viseren geen bijwerkingen geven? (…) Een nieuw leven en een nieuw begin. Velen vertrokken naar Syrië om een nieuw leven te leiden. Dit is het geval van vele bekeerlingen en jonge moslims. Het feit dat jongeren liever onder bommen leven dan in het ‘gastvrij warm Vlaanderen’ is op zich het zoveelste bewijs tegen de regering. Alles is blijkbaar beter dan België. We krijgen heel ons leven GA TERUG NAAR JOUW LAND te horen, wel voilà ze zijn weg. ”

Ook al zijn ze met 632.000 in België, met 920.000 in Nederland, de moslims zijn inderdaad continu slachtoffer van racisme. Ze voelen zich in de positie van de underdog. Hoe gemakkelijk is het dan niet jonge moslims, die het voortdurende gepest worden door niet-moslims beu zijn, om te geloven dat het kalifaat voor ze een aards paradijs is waar ze zichzelf kunnen zijn. Maar waarom vertellen de verdedigers van een salafistisch gelezen Koran er niet bij dat er in dat droomkalifaat geen ruimte is voor westerse muziek, dat het er verboden is sigaretten of joints te roken, dat vrouwen er geen onderwijs mogen volgen, dat andersseksuelen er gestenigd worden, dat enkel mannen er een Facebook account mogen openen, dat zoveel grondrechten die in de westerse samenleving verworven zijn er niet langer bestaan? Jongeren van de derde en de vierde generatie die naar Syrië trekken ontdekken er snel genoeg dat het droomkalifaat, voor mensen die hier geboren en getogen zijn, veeleer een nachtmerrie is. Dat ze er ondanks alles, ook ondanks de bommen, blijven is niet verwonderlijk. Hier waren ze als tweederangsburgers altijd een mister nobody, daar krijgen ze macht in de schoot geworpen, zijn ze plots een belangrijk heerschap, wat veel ellende en ontbering weer goed maakt. Ze krijgen er een luxueuze villa ter beschikking, gedaan de sociale woning, en ze verdienen er geld door de sharia te doen respecteren. In ruil daarvoor kan je de gebruikelijke joint of de gebruikelijke sigaret wel laten, kan je de droom nog een hele poos rekken.

Uiteindelijk verkochten ondertussen opgedoekte organisaties als Sharia4Belgium en Sharia4Holland dromen die mijlen ver van de realiteit staan. Op nog niet karaktervaste jongeren kunnen zo’n verhalen inderdaad indruk maken, maar na verloop van tijd zullen ze, ouder geworden, de westerse maatschappij, waarin ze zijn groot gebracht, missen. Wie niet vetrokken is met de bedoeling het martelaarschap te bekomen, de meerderheid dus, komt ooit terug. Hierin verschillen Belgische jihadisten van de meeste Nederlandse. Een andere interessante vraag is waarom vrijwel alle jihadstrijders in België uit Vlaanderen komen en nagenoeg geen uit Wallonië. De voornaamste reden ligt in de onverdraagzaamheid van de zich nog steeds tegen francofonie krampachtig verwerende Vlaming. Partijen als het Vlaams Belang en NVA zijn in hoge mate islamofoob, ook al ontkennen ze dat graag zoals NVA doet. Die onverdraagzaamheid tegenover andersgelovigen komt inderdaad tot uiting in het manifeste racisme van Vlaams Belang en het latente racisme van NVA. In Wallonië – dat veel vroeger dan Vlaanderen kennis maakte met het fenomeen van de gastarbeider – is het racisme significant lager dan in Vlaanderen, zijn onverdraagzaamheid en racisme er eerder uitzonderlijk. Op analoge manier kan men verklaren waarom er zoveel minder Nederlanders heilige oorlog gaan voeren in Syrië dan in Vlaanderen: in Nederland 140 op een bevolking van 16,9 miljoen (is 0,83 per 100.000 inwoners) tegen 337 in Vlaanderen (+ Brussel) op een bevolking van 6,47 miljoen (is 5,21 per 100.000). Ook de verhouding tegenover het aantal moslims is kwalitatief verschillend: in Nederland is het aantal jihadisten 1,3 % van alle moslims, in België 5,38 %. In beide gevallen is de respons in België meer dan vier keer groter dan in Nederland. Maar de islamofobe PVV partij van Geert Wilders haalt in Nederland maar 8 % van de zetels in de Eerste Kamer tegen 41 % voor NVA en Vlaams Blok van de Kamerzetels in Vlaanderen. (Natuurlijk spelen andere factoren dan manifest/latent racisme een bijkomende rol, bijvoorbeeld scholingsgraad, werkloosheidsgraad, gettovorming in grote steden, graad van criminaliteit, etc. Hierover bouwde de Denktank Daniel Huet zelfs een sociometrische vergelijking ter verklaring.)

Waarom enkel Vlamingen? Waarom veel minder Nederlanders?

Het proces tegen leden van Sharia4Belgium geeft wel een verkeerd beeld over de herkomst van de Belgische jihadstrijders in Syrië. Het laat veronderstellen dat ze hoofdzakelijk uit het Antwerpse, in mindere mate uit Vilvoorde en uit het Brusselse komen, maar nog niet vervolgde “bekeerlingen” komen ook uit West-Vlaanderen, uit Limburg en uit Vlaams-Brabant. Volgens gegevens van de Belgische Staatsveiligheid zijn er 385 Belgen naar Syrië afgereisd. Omdat ze naast hun naam ook een krijgsnaam hebben zitten daar minstens 45 dubbeltellingen in. Van de 340 die effectief naar Syrië reisden (339 extremistische moslims en 1 Namenaar die meevecht met de troepen van Assad) zijn er ondertussen 70 teruggekeerd. Dus lijkt 270 een juiste schatting. Van hen zijn volgens de historicus en arabist Pieter van Ostaeyen 34 Belgische extremisten gesneuveld. Na enige bijwerking van de lijst blijken het er 36 te zijn.

Wat de herkomst betreft kent de Staatsveiligheid van 151 of de volledige identiteit (113) of de kunya (krijgsnaam, 38). Van hen zijn er 54 van Brussel, 46 van Antwerpen, 25 van Vilvoorde, 14 van Mechelen, 3 van Kortrijk, 3 van Maaseik, 3 van Genk, 1 van Sint-Niklaas en 1 van Leuven. De jongste is 13 jaar, de oudste 68 jaar. De gemiddelde leeftijd is 24,5 jaar. Er zijn 20 vrouwen bij, de meeste die met hun echtgenoot of partner zijn meegereisd naar Syrië. Slechts twee zijn naar Irak vertrokken. Merkwaardig is ook dat op drie Walen na al de rest uit Vlaanderen komt.

Zo bereikten in juli nog drie Kortrijkse jihadisten Syrië: de jihadi-ronselaar Olivier Calebout (27), de in Haïti geboren maar geneutraliseerde Belg en amateurbokser Lucas van Hessche (19) en de Marokkaanse Belg Abelmalek Boutalliss (19). Ze vervoegden alle drie IS in Deir ez-Zor. Later verhuisden ze naar ar-Raqqah waar ze Azzedine Kbir Bounekoub uit Malle leerden kennen, iemand tegen wie de openbare aanklager in Antwerpen 15 jaar cel eist. Het heeft er hem niet van weerhouden fundamentalistische moslims op te roepen om in België terroristische aanslagen te plegen.

Ook uit Genk zouden enkele jongeren naar Syrië zijn vertrokken. Eén van hen is de Belgische Marokkaan Younes Bakkouy (20) die al sedert april ISIS vervoegde en onlangs het gevangen nemen van een Japanner door IS verfilmde. Onderzoek wees trouwens uit dat 70 % van de Belgische Syriëgangers aansluiten bij IS(IS), 25 % bij het Front al-Nusra. Van Maaseik zijn minstens drie radicale moslims naar Syrië vertrokken. Eén van hen, Rachid Iba (34) werd gedagvaard op het terrorismeproces in Antwerpen, maar zit nog steeds in Syrië. De jongste van de drie, Isma’il Amghroud (22), overleed al op 21 augustus 2013. Alle drie werden ze geschrapt van de lijsten van burgerlijke stand.

En dan is er nog het geïsoleerde geval van Johan Castilo Boens (35) uit Leuven, zoon van een op rust zijnde hoogleraar aan de KUL en van een Filipijnse moeder, zelf vader van vijf kinderen, die zich jaren geleden tot de islam bekeerde. Ook hij reisde af naar Syrië maar werd in Turkije opgepakt nadat dat land (eindelijk) ophield een doorgeefluik voor Syriëgangers te zijn. Dat hij finaal toch in Syrië geraakte had te maken met de gevangenenruil tussen Turkije en IS waarbij 49 Turkse diplomaten werden geruild tegen in Turkije gevangen gehouden IS jihadisten. Boens werd beschouwd één van die jihadisten te zijn.

Pieter van Ostaeyen publiceerde een lijst van alle gesneuvelden. Die hebben we met de Denktank bijgewerkt en dan blijkt dat van de 340 vertrokken jihadstrijders er 36 zijn gesneuveld en 70 zijn teruggekeerd, dat is een uitval van meer dan 30 %.

Omgekomen jihadstrijders die in België woonden

Bron: Uitgegaan van de lijst van Pieter van Ostaeyen die achteraf werd gecorrigeerd. Abu al-Bara’ al Jaza’iri die in Algerije sneuvelde hoort daar niet bij. Ook de Tsjetsjeen Rustam Gelayev, die nooit in België heeft gewoond kan niet tot de lijst behoren. Drie anderen moesten wel aan de lijst worden toegevoegd: Mohamed Bali en Abdellah Nouamane die in september 2014 omkwamen en de in Antwerpen wonende Nederlander Yassine El Karouni. Voorts moeten aan de 30 op de lijst nog 2 onbekende jihadstrijders uit Vilvoorde worden toegevoegd, twee onbekende uit Brussel van wie één de kunya Abu ‘Umar gebruikt, en een onbekende Belg met krijgsnaam Abu Handalah die in Aleppo sneuvelde. Dit brengt het totaal op minstens 35 gesneuvelde Belgen. Zou het zo zijn dat Soufiane Mezroui effectief een zelfmoordaanslag pleegde dan zijn het er tot eind oktober 2014 dus 36. ¶ = staat terecht in Sharia4Belgium proces. * = maakte zich schuldig aan onthoofdingen of executies.

Wie zijn de Nederlandse jihadstrijders, waarom doen ze het?

Omar Ylmaz, de Nederlandse beroepsmilitair van Turkse oorsprong die nu in Syrië jihadstrijders opleidt.

Het profiel van de doorsnee Nederlandse jihadstrijder verschilt enigszins van dat van zijn Belgische collega. Zeker, in beide gevallen gaat het vooral om steuntrekkende werkloze jongeren van de derde generatie van 18 tot 25 jaar met een lage schoolse opleiding. Maar op het standpunt van religieuze zuiverheid is de Nederlandse jihadist minder gedreven door gedachten aan sociale revanche of status, meer door de gedachte om via een heilige oorlog op de correcte manier het paradijs te verdienen. Het martelaarschap als opperste beloning speelt voor de doorsnee Nederlandse jihadist een veel grotere rol dan voor zijn Belgische tegenhanger. Van de motieven waarom een jihadstrijder zich tot aan Al Qaida gelinkte terreurgroepen aangetrokken voelt heeft de Amerikaanse kolonel John Matt Venhaus in 2010 een goed onderbouwde studie gemaakt gesteund op de levensgeschiedenis van 2.032 opgepakte Al Qaida strijders. Daarbij onderscheidt hij vier types: (1) de gefrustreerden (status seekers), (2) de wrekers (revenge seekers), (3) de jongeren op zoek naar een identiteit (identity seekers) en (4) de avonturiers (thrill seekers).

Bij de meeste Belgische jihadstrijders moet de motivatie worden gezocht bij revanche en status, bij de polderjihadisten onder hen in avontuur. Analyseert men de gesprekken die Nederlandse jihadisten op Facebook voeren, en laat men gestoorden als Khalid K. of opportunisten als Murat Öfkeli even buiten beschouwing, dan valt toch op hoe zij – gevormd in salafistische moskeeën (zie verder) – veel meer belang hechten aan theologische zuiverheid. Wie enkel voor aanzien, roem of geld vertrekt wacht volgens de Koran inderdaad enkel de hel. (In heel veel verhalen van Nederlandse jihadisten leest men dat zij helemaal niet in luxueuze villa’s in Aleppo willen leven zoals hun Belgische collega’s; ook houden ze de oorlogsbuit niet voor zichzelf, maar delen ze die met het onderdrukte volk). De Nederlandse jihadist wil niet in luxe baden terwijl hij op het martelaarschap wacht. De Belgische jihadist, stijl Jejoen Bontinck of Younes Delefortrie of Brian De Mulder, is meer in luxe geïnteresseerd dan in het martelaarschap. De Nederlandse jihadist is dus opvallend minder materialistisch en minder opportunistisch dan zijn Belgische collega.

Dit is de luxueuze villa waarin de Belgische jihadisten verblijven, inclusief zwembad. Dit staat in schril contrast tot de simpele rijhuizen of appartementen waar de Nederlandse jihadstrijders wonen.

Voor de Nederlandse jihadstrijder, goed geïndoctrineerd in de salafistische lezing van de Koran in de radicale moskee, is de heilige oorlog een plicht. Voor de Belgische, zeker voor de polderjihadisten onder hen, lijkt het veeleer gratis vakantie waaraan best geen einde komt. Over de Nederlandse jihadisten schrijft het multiculturele bureau Forum van maart 2014: “De jihad zien zij dan ook als hun heilige plicht. Volgens deze visie zijn deze jongeren niet op zoek naar status (omdat dit haaks staat op het geloof), zijn zij niet naïef en kwetsbaar (zoals in de media veelvuldig naar voren gebracht), gaat het niet om jongeren die op zoek zijn naar sensatie en avontuur (wat ook wel eens wordt beweerd, zij het sporadisch), maar maken zij een welbewuste en doordachte keuze om zich aan te sluiten bij de gewapende strijd. Tegenover het heersende beeld in de media plaatsen de jongeren op deze manier een alternatief beeld, waarbij het in beide gevallen uiteraard nog de vraag is of het beeld geheel overeenkomt met de werkelijkheid.”

Waar in België door Sharia4Belgium keihard werd gewerkt aan het rekruteren van jongeren om naar Syrië te gaan, is dat in Nederland vrijwel spontaan gebeurd door een drietal radicale moskeeën die moslims de heilige schriften op een salafistische manier leerden lezen, zonder dat er in de moskee explicit werd aangedrongen om in Syrië of Irak te gaan meevechten. Hier geen goed gestructureerde netwerken à la Sharia4Belgium, maar wel scherpe indoctrinatie hoe men de Koran moest lezen. Twee orthodoxe moslimgroepen die in 2011 samensmolten – Behind Bars en Straat Dawah – worden vaak geciteerd als rekruteringsgroepen, maar die zouden er nooit zijn gekomen als de Haagse As-Soennah-moskee er niet was geweest. Het zal toch geen toeval zijn dan zoveel jongeren uit de Haagse Schilderswijk naar Syrië zijn vertrokken als men bedenkt dat de Syrische imam Fawaz Jneid er in de salafistische As-Soennah-moskee in dezelfde Schilderswijk jaren de salafistische leer heeft gepredikt. De moskee groeide uit tot een verzamelplaats van geradicaliseerde jongeren. Het zijn moslims geweest die geregeld samenkwamen in de recreatieruimte van de moskee die later Behind Bars en Straat Dawah hebben opgericht. Het bedrijfspand aan de Meppelweg 440 in Den Haag, waar die groepen verzamelen, groeit daarna uit tot hét referentiepunt voor aanhangers van het salafisme. Azzedine Choukoud alias Abou Moussa wordt er de informele leider. (In een later stadium zal hij weldegelijk oproepen tot geweld in een heilige oorlog om, ondertussen dolgedraaid, op 24 juli 2014 een pro-ISIS betoging in de Schilderswijk te organiseren. Het duurt nog tot 27 augustus alvorens hij opgepakt wordt voor het ronselen van moslimstrijders voor het kalifaat.) Ultraorthodoxe moslimjongeren van de Meppelweg leggen al vroeg contacten met hun leeftijdsgenoten uit de Turkse Sultan Ahmet-moskee in Delft, een moskee met ruime aanhang uit de wijk Buitenhof; ook met de Marokkaanse Al-Qibla-moskee in Zoetermeer worden contacten opgebouwd. Daar wist de Marokkaans-Nederlandse prediker ‘Abu Beshir’ Talbi met zijn meeslepende preken jongeren te begeesteren, ook al zou hij, in tegenstelling tot Abou Moussa, nooit in het openbaar opgeroepen hebben om zich bij de jihad aan te sluiten. Nog in de Al-Qibla-moskee van Zoetermeer kon de omstreden imam Abdul-Jabbar van de Ven, mentor van één van de verdachten van de Hofstadgroep, een opzwepende toespraak houden. [Met de Schilderswijk is het pas echt compleet mis gelopen nadat het kalifaat werd uitgeroepen. Vanaf dan zijn Abou Moussa en zijn rosbaardige bekeerling Rudolph Holierhoek zich gaan gedragen als was Schilderswijk een heuse ISIS- enclave. Hagenaars klagen steeds luider dat burgemeester Jozias van Aartsen er de situatie niet langer onder controle heeft, al kan een maandenlange opsluiting van Abou Moussa wel bijdragen tot iets meer rust.]

De rol van de moskeeën in Nederland is in elk geval sterker geweest dan in België. Daarom is het geen toeval dat zoveel jongeren uit Den Haag, Delft en Zoetermeer naar Syrië vertrokken.

Het drietal van de Haagse Schilderswijk een ISIS-enclave maakte. Links: de ondertussen aangehouden Azzedine Choukoud alias Abou Moussa die een pro-ISIS demonstratie organiseerde en die als snotaap al zeulde met portretten van de door hem bewonderde Osama Bin Laden. Midden: Rudolph Holierhoek, in de volksmond Abu Babyschudder, die tot 2½ jaar gevang werd veroordeeld omdat hij zijn baby doodschudde, en die tot zijn arrestatie de extremistische website De Ware Religie verzorgde. Rechts imam ‘Abu Beshir’ Talbi die met zijn vurige radicale preken in de Haagse As-Soennah-moskee de weg effende naar de heilige oorlog.

Wel is er, in ver ondergeschikte orde, invloed geweest van de ondertussen omgekomen Turk Murat Öfkeli uit de Haagse Schilderswijk, van de Leidse jihadspreekbuis en glibberige fundamentalist Maiwand Al-Afghani, en van de Arnhemse ex-rapper Marouane Boulahyani, maar die invloed wordt door attente waarnemers van de veiligheidsdiensten wel erg overschat. Amper een handvol andere Nederlandse jihadisten, die geen contacten hadden met de Meppelweg, konden via Sharia4Belgium, waarvan Sharia4Holland slechts een soort filiaal was, overtuigd worden om in Syrië te gaan meevechten.

Het verwerven van informatie over Nederlandse jihadstrijders verloopt stukken moeilijker dan in België omdat de AIVD de vertrekkers blijkbaar minder scherp in het oog hield dan de Belgische Staatsveiligheid en pas daarna de handen vol had met teruggekeerde jihadisten waarvan men te weinig wist. Ook verstrekt de AIVD zo goed als geen namen van gesneuvelden en is men voor die informatie afhankelijk van persberichten. Met wat de Nederland Werkgroep Syrië (NWS) neerpent valt weinig aan te vangen. Bepaald irriterend bij NWS zijn de verslagen van hun medewerker Chessy – die zichzelf om de haverklap “de ongekroonde prins” noemt – die graag intrigeert, die opschept met zijn goede contacten met de veiligheidsdiensten, en die steeds weer herhaalt dat hij veel meer weet dan hij schrijft. Erg professioneel lijkt dat opzoekingswerk dus niet. De tegenhanger van Pieter van Ostaeyen in Nederland is Harald Doornbos, een politicoloog die als journalist mondiaal bekend werd toen hij op zoek ging naar de Servische oorlogsmisdadiger Radovan Karadžić. Zijn sérieux staat in schril contrast tot de opschepperij van de zelfingenomen Chessy van NWS. Verder vindt men ook erg gekleurde informatie terug op de salafistische website van De ware religie, veel objectiever op de website Jihadology.

Vanaf begin 2014 is de exodus naar Syrië toegenomen. Toen de eerste Nederlandse jihadstrijder, Mourad Massali een jongeman uit Delft 20 jaar oud, in maart 2013 sneuvelde dacht de overheid dat dit het uitwijken naar Syrië zou afremmen, maar net het tegenovergestelde gebeurde. Toen daarna ook zijn broer Choukry Massali en Sofian Elfassi, een gewezen voetballer uit Delft, omkwamen werd dit uitgelegd als de drang om te boeten voor hun zonden en zo toch een plaats in het paradijs te veroveren. De eerste gesneuvelde had bijvoorbeeld een crimineel verleden, maar werd in bepaalde sociale media gehuldigd als een boetedoener die dankzij die boete via het martelaarschap toch het paradijs zou bereiken. Dat soort voorstelling heeft zeker grote invloed gehad op geradicaliseerde moslims. Doodgaan is voor geradicaliseerde moslims niets om bang voor te zijn. Allah heeft hen immers uitverkoren voor het martelaarschap: sterven in de heilige oorlog is een eer die alleen de uitverkorenen van Allah te beurt valt. Toen de AIVD op 30 juni 2014 bekend maakte dat er reeds veertien “Nederlandse” jihadisten waren omgekomen vertelde hun woordvoerder aan De Telegraaf, dat hem dit jaloers maakte: “Dat is het hoogste wat iemand kan bereiken in de islam: het martelaarschap. Deze jongens hebben een enkeltje geboekt naar Syrië en het einddoel was om het martelaarschap te verkrijgen…ik ben jaloers op ze.”

Typerend ook is wat de Delftenaar Abu Jandal (die later zelf zou sneuvelen) over de dood van Mourad Massali (met krijgsnaam Abu Baseer) schreef: “Abu Baseer is a brother who inspired many in The Netherlands to take the path of Jihad. He always called for truth, whether at work, in the streets, in the Mosque and even from Syria. He called us from Syria and told us about the beauty of Jihad; we would be foolish not to come over.  This brother had everything he could wish for living in The Netherlands; he had a college degree, was married at the age of 20 and was soon to become father, he had a good job and lived with his wife in his own house. He was a lucky young man and yet he choose to sacrifice his life fighting for the cause of Allah. It was not only the love for Allah that made Abu Baseer leave for Syria, but more importantly his love for the Ummah. For when a Muslim sees the suffering of the Syrian people, he sees them as if they were his own parents, his own children. It cannot be that the tears from our mothers in The Netherlands are more important than the tears of the hundreds of thousands Syrian mothers. These Syrian women lose husbands, children and family daily. These women get killed, raped or tortured. These women we see as our own mothers, we feel their grief as if it was our own. The same applies for the Syrian men and children who we see as our own kin.”

“If I would have to describe Abu Baseer in one word, I would use ‘Izz (honor). He was a man of honor and strength loyal to his Brothers. When he heard some Muslims were in hardship he always was the first to start collecting money to help them out. Whenever you were in trouble, Abu Baseer was there to help you out. (…) We ask Allah to take care of Abu Baseer’s relatives and to accept him as true Martyr. We ask Allah to reunite us in Paradise, Oh Allah favor us with martyrdom, take our blood, our belongings and our endeavors untilled You are satisfied with us.”

Dit soort idealiserende taal, een soort jongensboekretoriek in typische propagandataal, waarbij het gevaar voor de dood wordt genegeerd, werkt aanstekelijk bij salafistisch geïndoctrineerde jongeren. Andere extremistische discussiegroepen als Hizb al-Tahrir of Ibrahim Millatu Groep hebben op hun beurt tot die indoctrinatie bijgedragen. In 2014 zijn minstens nog een veertigtal radicale moslims uit Nederland naar Syrië vertrokken, vaak in de waan dat ze een nobele taak vervullen, aangezien ze er de onderdrukte Syrische bevolking gaan helpen. Ze voelen zich dan ook meer welzijnshelper dan jihadstrijder.

Dat bleek onder meer erg duidelijk uit een vijftien minuten durende TV reportage die in NOS Nieuwsuur op 26 januari 2014 uitzond. Nieuwsuur-redacteur Roozbeh Kaboly is er na acht maanden voorbereidend werk in geslaagd het vertrouwen te winnen van de gewezen beroepsmilitair van Turkse afkomst Omar Ylmaz, die nu schietoefeningen geeft aan Britse jihadstrijders. Daarop is hij te zien in zijn uniform van het Nederlandse leger en doet hij in niets denken aan de “haatbaarden” die zo stereotypisch als jihadstrijders worden opgevoerd. In de reportage zegt Ylmaz: “Als het Nederlandse leger een eenheid of soldaten zou sturen om het Syrische volk te helpen, zou ik me meteen aanmelden. Maar niemand doet iets. Dus als iemand dan wel iets doet om te helpen en iets te betekenen, is dat dan een probleem? Ben ik dan een verrader? Dat slaat nergens op.” Ook: “"Ik ben naar Syrië gekomen voor Syrië. Niet om te leren hoe je bommen maakt en dan terug te gaan. Zo zijn veel strijders hier niet. Het klinkt misschien hard, maar we zijn gekomen om te sterven. Dus teruggaan is niet iets waar we ons mee bezighouden. Waarom zou ik aan Nederland denken? Dat hoofdstuk is afgesloten.” De reportage haalde later ook de BBC News, CBS News, de New York Times, de Daily Mail, etc.

Volgens minister Ronald Plassterk van Binnenlandse Zaken zijn er 140 in Nederland wonende moslims naar Syrië vertrokken. Ivo Opstelten van Veiligheid en Justitie hield het, net als zijn collega, de afscheidnemende minister van Buitenlandse Zaken Frans Timmermans, lang op 120. Het grootste aantal zijn Marokkanen met een minderheid van Turken. Ze komen vooral uit Den Haag, Zeist, Rotterdam en Delft, met minstens 33 (onder wie vier vrouwen) uit Den Haag dat bekend staat voor zijn neerbuigende houding over Marokkanen. Vooral in de volkswijk Duindorp worden allochtonen weggepest onder het motto “Wij moeten ze hier niet”. Uit Delft vertrokken minstens 25 moslimjongeren naar Syrië. De uitstroom uit Amsterdam, Leiden, Arnhem, Almere, Vlissingen en Heeten is beperkt gebleken tot enkelingen. Verrassend is wel dat minstens 38 jihadisten niet naar Syrië, wel naar Irak zijn vertrokken, en dat de meesten zich aansloten bij Jabhat al-Nusra, niet bij ISIS. Ook dat is grondig anders dan in België.

Volgens Rob Bertholee, hoofd van de AIVD, zitten tussen de Syriëgangers opvallend veel poldermoslims, dus tot de islam bekeerde Nederlanders. In België is dat aantal veel lager. Op basis van gegevens verstrekt door de Nederlandse Veiligheidsdienst AIVD en door de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) Dick Schoof kan men aannemen dat er ondertussen reeds 30 zijn teruggekeerd. Wat die teruggekeerde jihadisten betreft maakt de Nederlandse regering zich ernstig zorgen omdat daar inderdaad tikkende tijdbommen tussen zitten. Voor velen lijkt de aanpak te soft. “Waarom worden ze bij hun terugkeer niet meteen opgesloten?” is een steeds weerkomende vraag. Tot nu toe is NCTV-voorman Schoof niet verder geraakt dan te eisen dat ze goed in de gaten worden gehouden. Hij houdt het bij begeleiding waarbij de veiligheidsdiensten, Justitie, gemeenten, politie en ook de moskee een rol te vervullen hebben. Voorlopig werd wel een wettelijk kader geschapen dat jihadisten van vreemde afkomst de toegang tot Nederland kan worden ontzegd. Dit was van toepassing op de koppensneller Khalid K. van Iraaks-Koerdische afkomst die gedurende twintig jaar de toegang tot Nederland werd ontzegd. Ook hierin had men veel verder kunnen gaan: aangezien de meeste afgereisde Marokkanen en Turken bipatride zijn kon men ze ook de toegang hebben ontzegd wanneer ze géén buitenlander waren: ze werden er in elk geval – wat door de EU verboden is – niet apatride door. De beslissing om hun steungeld in te trekken – want alle dertig leefden de teruggekeerden van een uitkering! – werd door de bevolking wel gunstig onthaald. Ook het besluit om banktegoeden van jihadisten te blokkeren kon op begrip rekenen.

Van de overige 110 jihadisten zijn er minstens achttien omgekomen, twee onder hen na het plegen van een zelfmoordaanslag, de eerste in Irak met een rugzakbom, de tweede in Syrië met een autobom. Hun identiteit en herkomst werd door Plassterk niet meegedeeld. Ook niet voor hoeveel burgerslachtoffers dit heeft geleid. Op 30 juni 2014 stond de teller van het aantal gesneuvelden volgens de AIVD nog op veertien. Per 1 september had Plassterk het al over vijftien. Op 22-23 september zijn er drie bijgekomen na de Amerikaanse bombardementen rond Aleppo. Dat brengt het totaal dus op minstens achttien. Onder hen minstens vier Syriëgangers uit Delft, minstens zeven uit Den Haag, één uit Amsterdam-Noord, één uit Vlissingen en één uit Almere. Van de drie Nederlandse jihadstrijders die in de nacht van 22 op 23 september omkwamen, bij de eerste Amerikaanse bombardementen in Syrië, zijn naam en herkomst niet vrijgegeven. Verder zijn er nog twee vermisten. Eén van hen is de door de troepen van Assad gevangen genomen en sindsdien spoorloos: Ahmet Polat uit Delft.

Telkens de media melding maken van een omgekomen “Nederlandse” jihadstrijder wordt dit in de reacties massaal onthaald op gejuich, waarbij sommigen zover gaan Assad op te hemelen en hem te vragen er nog meer van kant te maken. Op enig begrip van de modale Nederlander moeten een omgekomen jihadist en zijn familie niet rekenen, ook niet de moeder van Mourad en Choukry Massali die haar twee zonen verloor, ook niet de vrouw van Mourad die zwanger was toen hij het land verliet.

De best bekende gedode “Nederlandse” jihadisten zijn Murat Öfkeli van Turkse herkomst en Khalid K. Abdulrahman van Koerdisch-Iraakse afkomst.

De Koerdische opschepper uit Almere, de gestoorde Khalid K., die toch zo graag poseerde met afgesneden koppen, tot het hem finaal de eigen kop kostte.

De meest atypische van de twee is Khalid K. die zich in Almere arbeidsongeschikt liet verklaren, die er tien jaar lang steuntrekker is geweest, die verzorgd werd voor verschijnselen van schizofrenie en claustrofobie, en die uit pure frustratie met niets dan revancheringgedachten naar zijn thuisland Irak vertrok. Daar sloot hij zich aan bij ISIS. Als neurotisch aanbidder van geweld poseerde hij er geregeld met afgehakte hoofden, eerst één, later vijf, uiteindelijk zeven. Die wansmakelijke foto’s liet hij op zijn Twitter account zetten en ze gingen de wereld rond. Het gaf hem de illusie dat hij, nooit iets betekend, nu wereldberoemd was.

In werkelijkheid was hij slechts een klein pionnetje binnen ISIS, maar door zichzelf Abu Abdul Rahman al-Iraki, later zelfs al-Bilawi te noemen – uitgerekend de naam van leider van de militaire raad van kalief Abu Bakr al-Baghdadi – wekte hij de indruk niet de zielenpoot te zijn die hij altijd geweest was, maar zowaar een vooraanstaand krijgsheer. Wanneer de echte Abu Abdul Rahman op 5 juni 2014 in Mosoel omkomt, denken Nederlandse media dat koppensneller Khalid K. is omgekomen, zodat er te vroeg wordt gejuicht om zijn dood. In werkelijkheid zit hij ondertussen in Syrië waar hij zo idioot is zich met waarschuwend vingertje te laten portretteren achter een rij van vijf afgehakte hoofden van Jabhat al-Nusra strijders. Dat hij die hoofden zelf zou hebben afgehakt is erg onwaarschijnlijk, want om zoiets te mogen doen moet je al een positie hebben binnen de hiërarchie van ISIS.

Finaal kwam de foto met de afgehakte hoofden ook al-Golani van Jabhat al-Nusra onder ogen. Hij gaf zijn mannen opdracht de opschepper Khalid K. zonder verwijl zelf te onthoofden. Dan is onze “Nederlandse” vermeende koppensneller als opgejaagd wild van Syrië naar Irak gevlucht. Toen Chessy van NSW hem per Facebook vroeg hoe hij aan die afgehakte hoofden geraakt was, was het strenge waarschuwende vingertje helemaal verdwenen, was de doodsbenauwde Khalid K. opeens niet langer groot, wel nog kleiner dan toen jij uit Almere vertrok. Die koppen, die lagen ergens op straat. Want de straten lagen er blijkbaar vol van afgehakte koppen als je Khalid K.: hij had die toevallig gevonden en dacht er een mooi plaatje van te kunnen maken. En neen hoor, hij had nooit iemands hoofd afgesneden, dat was een groot misverstand.

Op de vlucht naar Irak moest Khalid K. door Iraaks Koerdistan. Daar was hij in de ogen van de Koerden dé grote verrader. Toen ze hem herkenden hebben ze er op 17 augustus 2014 korte metten mee gemaakt en hem afgeschoten. Wel zijn ze nog zo galant geweest hem de eigen kop te laten behouden. Toen hij eindelijk geliquideerd was vond die andere, ondertussen ook dolgedraaide, verheerlijker van het geweld, Azzedine Choukoud alias Abou Moussa, het nodig te twitteren dat het overlijdensbericht een hoax was. Pittig detail: Khalid K. is in Nederland amper veertien dagen vastgezet wegens gebrek aan bewijs. Maar om tien jaar op de kap van de belastingbetaler te leven werd het bewijs dat hij arbeidsongeschikt was wél aanvaard natuurlijk.

Een andere atypische jihadist is de Nederlander van Turkse afkomst Murat Öfkeli die het Nederlandse gerecht veel te lang op vrije voeten liet. Hij werd liefst vier keer opgepakt en opgesloten, één keer zelfs negen maanden lang, telkens opnieuw verdacht van terroristische activiteiten, maar keer op keer moest het gerecht hem laten gaan wegens een gebrek aan bewijs. Onder de roepnaam Ibrahim de Turk heeft hij zowat overal mensen geronseld voor de globale jihad waarvoor hij geld inzamelde, en dit net zo goed in Australië als Azerbaijan. Wat hem minstens al sinds 2001 verdacht maakte was zijn relatie met de Syrische geestelijke vader van de Hofstadgroep Mohammed Basel al-Issa die hij in de radicale al-Fourquaan moskee in Eindhoven leerde kennen. Dezelfde charismatische al-Issa hield huiskamerssessies in de woning van Mohammed Bouyeri die later Theo van Gogh zou vermoorden. Al-Issa is sinds dan op de vlucht en kon nog steeds niet worden gevonden. Van Murat Ö. werd gevreesd dat hij een terroristische aanslag beraamde. De overheid was hem liever kwijt dan rijk en Nederland haalde opgelucht adem toen hij nabij Homs werd doodgeschoten.

Omgekomen jihadstrijders die in Nederland woonden

Op de lijst ontbreken de twee Nederlandse moslims die een zelfmoordaanslag pleegden. Eén van die twee kwam uit Den Haag. De aanslagen dateren van voor 23 april 2014. Voorts ontbreken twee vermisten die vermoedelijk in gevangenschap zijn omgekomen.